Hoe kijkt Ron König, burgemeester van Hanzestad Deventer, naar ontwikkelingen binnen het erfgoedveld in onze provincie? Erfgoedstem ging met hem in gesprek. In het interview vertelt König over zijn passie voor erfgoed en de kansen en bedreigingen die hij ziet. Ook het thema ‘vrijwilligers’ komt ter sprake.
Burgemeester Deventer heeft hart voor de ‘erfgoedzaak’
Deze week krijgen we een inkijkje in het leven van Ron König, de burgemeester van de historische Hanzestad Deventer. In zijn vrije tijd is König voorzitter van Stichting Nederland Monumentenland, de eigenaar van De Erfgoedstem. We spraken hem op zijn kantoor in het oude gedeelte van het stadhuis van Deventer.
Hart voor erfgoed
Ron groeide op in Doesburg in de jaren ’70. In die tijd hing de stad er verloren bij. Doesburg was een ‘artikel 12’ -gemeente die financieel aan de grond zat. Er was geen geld om de oude panden van de ooit welvarende Hanzestad op te knappen. Tegen de tijd dat er geld begon te komen kwam gelukkig ook de Monumentenzorg op, waardoor Doesburg gered is van de ondergang. “Stichting Stadsherstel heeft nagenoeg het hele centrum opgeknapt door steeds een pand te kopen, deze met subsidie op te knappen, door te verkopen en vervolgens weer een ander pand te kopen en op te knappen. Zo is in een jaar of 20-30 de hele binnenstad van Doesburg opgeknapt. En dat heb ik allemaal van dichtbij mee mogen maken”, aldus König, die door zijn jeugd in Doesburg warme gevoelens koestert voor erfgoed en monumentenzorg.
Burgemeester van Deventer
Het verhaal van Doesburg heeft een interessante parallel met Deventer. Daarom sprak deze Hanzestad – die bol staat van het erfgoed – König zo enorm aan. Sinds 2018 is Ron burgemeester van Deventer. Hij kwam binnen als waarnemend burgemeester, maar het beviel hem zó goed, dat hij wel langer wilde blijven. “De stad wordt toch gemaakt door het Hanzeverleden en is enorm aantrekkelijk door de monumentale waarde”, aldus König.
Voorzitter van Stichting Nederland Monumentenland
Dat Ron gek is op geschiedenis, blijkt wel uit zijn functies en nevenfuncties. Zo was hij ooit wethouder voor erfgoed in de gemeente Rheden, is hij nu burgemeester van één van de oudste steden van Nederland, is hij voorzitter van Stichting Vrienden van Middachten en is hij sinds afgelopen zomer óók voorzitter van Stichting Nederland Monumentenland. “Ik vind het ontzettend leuk om op deze manier mijn bijdrage te leveren aan het behoud van de monumenten in Nederland”, aldus König. Stichting Nederland Monumentenland maakt zich sterk voor het behoud van Nederlandse monumenten. Door ontmoetingen tussen monumenteigenaren, erfgoedprofessionals, publiek en monumenten te organiseren, worden de monumenten volop beleefd, opnieuw gewaardeerd en gekoesterd. “Zoiets als Open Monumentendag, dat is toch één van de allergrootste culturele evenementen die wij hebben in Nederland. Het is schitterend dat je daar aan kunt bijdragen”, aldus König.
De vraag of Ron voorzitter wilde worden van Stichting Nederland Monumentenland, kwam precies op het juiste moment. ”Een jaar eerder had het niet gekund, maar omdat ik net een aantal zaken bewust aan de kant had geschoven, was er ruimte ontstaan”. En omdat Ron “iets met monumenten” had, paste deze nevenfunctie wonderwel in zijn portefeuille. “Met mijn netwerk hoop ik veel voor Stichting Nederland Monumentenland te kunnen betekenen”, aldus König.
,,De kachel staat uit en ik zit onder een dekentje. Het is gewoon niet meer te doen“
Kansen en bedreigingen
Er zijn volgens König zowel mooie kansen als serieuze bedreigingen in de erfgoedwereld. Welke bedreigingen er zijn, laat zich (deels) raden: klimaatverandering, verduurzaming en de inzet van vrijwilligers. Om te beginnen een thema waar we niet omheen kunnen: klimaatverandering. König: ”Ik was onder de indruk van de sprekers die ingingen op dit thema tijdens het Nationaal Monumentencongres afgelopen november. Ik zie het om mij heen in Deventer, maar kijk ook eens naar Amsterdam. Als de houten heipalen gaan rotten omdat de grondwaterstand te laag is, dan hebben we echt een enorm probleem met onze monumenten.”
Ook ‘verduurzaming’ is een belangrijk onderwerp geworden. Eerst waren er alleen maar ambitieuze plannen om erfgoed te verduurzamen, maar door de energiecrisis is het nu ook bittere noodzaak geworden. “Gisteren vertelde een Deventenaar die in een rijksmonument woont, mij dat hij eerst een energierekening van €350 per maand had. Dat verhoogde ineens naar €650 per maand en is inmiddels opgelopen naar €1750 per maand. Er zijn mensen die echt zeggen, de kachel staat uit en ik zit onder een dekentje. Het is gewoon niet meer te doen”, zo vertelt König, duidelijk geraakt. “Het verduurzamen van monumenten – en dat zó doen dat de monumentale waarde overeind blijft – dat vind ik een hele belangrijke.” Een lastige opgave, want monumenten verduurzamen is en blijft technisch gezien enorm ingewikkeld. “Voorzetramen zijn een interessante optie, maar dubbelglas in een monument is natuurlijk niet wenselijk. Ook kun je in een monument niet overal isolatiemateriaal toepassen; als er geen spouwmuur is, wordt het lastig. Dat soort zaken maken het verduurzamen van een monument heel ingewikkeld.”
,,Mensen die nu met pensioen gaan, willen eerst eens van hun vrije tijd genieten“
En dan hebben we nog het thema ‘vrijwilligers’. Een groot deel van de erfgoedsector is afhankelijk van vrijwilligers. De gemiddelde leeftijd van de vrijwilligers is hoog en deze loopt alleen maar op, terwijl er weinig jonge aanwas bijkomt. König: “Mensen die nu met pensioen gaan, willen eerst van hun vrije tijd genieten. En als ik naar mijn generatie kijk; zij willen best iets doen, maar ze willen geen vaste verplichtingen. Laat staan de mensen met een jong gezin, zij hebben er al helemaal geen tijd voor. Ik verwacht daar wel wat problemen voor de sector.”
Het goede nieuws is dat heel veel Nederlanders genieten van de sfeer die monumentaal erfgoed met zich meebrengt. König: “We krijgen steeds meer vrije tijd om te recreëren, we krijgen een steeds grotere groep 65+-ers die veel vrije tijd hebben en de monumenten in Nederland een warm hart toe dragen. Daar zitten onze kansen.”
De rol van overheden
Eigenlijk is er nóg een belangrijk punt van aandacht; de rol van overheden bij het onderhoud van grote monumenten. König: “Kijk naar de Lebuinuskerk in Deventer, één van de iconen van de stad. Stichting Exploitatie Lebuinuskerk zou eigenlijk ook moeten zorgen voor het groot onderhoud. Maar zo’n enorme kerk onderhouden kan natuurlijk niet bekostigd worden met ‘af en toe een congres’. Bij dit soort monumenten moet er zeker een meerjarenplan komen. Volgens König moet je als gemeente inspringen en op zoek gaan naar subsidies. Zeker bij grote monumenten die de rol van boegbeeld van de stad vervullen. “Ik heb dat in de Eusebiuskerk in Arnhem meegemaakt. Het was 10 jaar geld bij elkaar sprokkelen, vervolgens 10 jaar lang restaureren en zelfs tijdens de restauratie nog weer extra geld moeten organiseren. Herbestemmen is cruciaal, zonder herbestemming heeft restaureren weinig zin, want dan kom je op enig moment toch in de problemen. Met andere woorden, de financiële uitdagingen zijn er zeker ook.”
,,Zonder herbestemming heeft restaureren weinig zin“
Levend Erfgoed
Op de vraag hoe Open Monumentendag er dit jaar voor Ron uitziet, antwoordt hij: “OMD heeft dit jaar weer een heel interessant thema, namelijk ‘Levend Erfgoed’. Hieronder verstaan we immaterieel erfgoed, culturele tradities, oude gebruiken/gebruiksvoorwerpen in leven houden etcetera. Het is ontzettend leuk om dat in en rondom de monumenten bij elkaar te brengen. Ik bezoek sowieso een aantal monumenten in mijn eigen gemeente en kijk ook altijd even om ons heen, wat er nog meer te doen is in de regio. Ik vind Open Monumentendag altijd erg leuk en zo geleidelijk aan heb ik alle monumenten in Deventer uiteraard wel gezien!”
