Volgende maand, in maart, vindt in Hangar 11 op vliegveld Twenthe de Pasar Malam Asia plaats. In de enorme hal van 10.000m2, waar vroeger de F-16’s werden onderhouden, zullen bezoekers verleid worden door kleurrijke Aziatische producten, heerlijk geurende oosterse maaltijden en artiesten. De Pasar Malam wordt al decennialang jaarlijks op meerdere plekken in het land georganiseerd en wordt door veel mensen als hun immaterieel erfgoed ervaren.
We kennen in Nederland een heel breed scala aan immaterieel erfgoed: tradities die we van generatie op generatie doorgegeven en die mee veranderen met de ontwikkelingen in de maatschappij zoals carbid schieten, paasvuren en bloemencorso’s. De mensen die betrokken zijn bij een traditie bepalen zélf of zij het ervaren als hun immaterieel erfgoed. Wat voor de een immaterieel erfgoed is, hoeft voor een ander niet diezelfde waarde te hebben. Dat geldt voor alle tradities in Nederland, dus ook die van migranten.
Van Batavia naar Den Haag
De Pasar Malam is van oorsprong een markt (pasar) in de avond (malam). Veel Aziatische landen kennen deze markten. Er zijn kramen met allerhande producten en er kan lekker gegeten worden. De Pasar Malams die we in Nederland kennen, hebben hun oorsprong in de avondmarkten die werden georganiseerd in Batavia, in de voormalige kolonie Nederlands-Indië. Toen Indonesië in 1949 onafhankelijk werd, kwam een groot aantal Indische Nederlanders naar Nederland. In 1959 werd in Den Haag een Indische avondmarkt georganiseerd door een groepje Indische Nederlanders. Hun doel was om hiermee geld in te zamelen voor de Indische Kunstkring Tong-Tong (IKK). Met de opbrengst zou de kunstkring een cultureel programma kunnen financieren.
Een Indische traditie in Nederland
Die eerste Pasar Malam was een succes; dit jaar wordt het voor de 64e keer georganiseerd. Met tentoonstellingen, lezingen, theater, muziek, spoken word, muziek en eten is het evenement in de loop van de jaren echt een festival geworden. Aldus Siem Boon, sinds 2017 directeur van de Haagse Pasar Malam: ,,Het is meer dan alleen het reproduceren van vroeger. We besteden natuurlijk wel aandacht aan geschiedenis, maar we stimuleren mensen vooral om door te gaan met de Indische cultuur.”
Navolging in het hele land
Het Haagse initiatief kreeg veel navolging: tegenwoordig worden het hele jaar door in heel Nederland Pasar Malams georganiseerd, van verschillende grootte en met een divers aanbod. Bij de meeste Pasar Malams draait het om kraampjes met Aziatische producten, muziek en eten. Bij sommige Pasar Malams staan ook regionale standhouders zonder veel binding met het Indische/Aziatische. De koppeling met de Indische cultuur is daar niet zo sterk als in Den Haag, waar het bevorderen van de kennis over Indische mensen en hun cultuurgeschiedenis van groot belang is. Dat was voor de organisatie van de Pasar Malam in Den Haag een reden om de naam te veranderen in Tong Tong Fair.
Van generatie op generatie
Siem Boon geeft aan dat het aandeel van de eerste generatie in het publiek, de standhouders en de artiesten bíjna verdwenen is: ,,Dit heeft ook invloed op de sfeer en de programmering. Wat opvalt is dat de jongeren naar de Tong Tong Fair niet in de eerste plaats voor programmering van andere jongeren komen, maar om verhalen te horen en antwoorden te krijgen van ouderen. En ze komen ook om elkáár te zien in de gangpaden – dat is altijd zo geweest!”
Vaya Nijhof uit Enschede, medeoprichter en voorzitter van stichting Nasi Idjo, een organisatie die zich tussen 2003 en 2018 inzette voor het vormgeven van de Indische identiteit, bevestigt dit beeld: ,,De eerste generatie hield vast aan tradities en gaf hun kinderen mee dat het belangrijk was om te integreren. Dat integreren deed deze tweede generatie goed: hun Indische afkomst verdween naar de achtergrond.
De derde generatie, de jongeren van nu, zijn heel erg bezig met hun afkomst. Zij zitten in de klas met kinderen met verschillende achtergronden die zich duidelijk identificeren met hun cultuur. Daardoor stellen zij ook vragen over hun eigen Indische achtergrond. Op de Pasar Malams gaan ze op zoek naar antwoorden. Hier voelen ze zich dicht bij het land van hun opa en oma. Pasar Malams zijn dan ook van belang voor de Indische gemeenschap. Niet alleen omdat ze de gelegenheid bieden om samen te zijn en samen te beleven maar ook omdat ze een instrument zijn voor bewustwording, borging en doorgeven van Indisch erfgoed in Nederland.”
Immaterieel Erfgoed in Nederland
In 2023 heeft een van de organisaties die Pasar Malams organiseert zich ingeschreven in het Netwerk Immaterieel Erfgoed Nederland. Het Netwerk is een overzicht van immaterieel erfgoed in Nederland. Beoefenaars, dit kunnen gemeenschappen, groepen of individuen zijn, kunnen hun immaterieel erfgoed hiervoor aanmelden. Het doel van het Netwerk is het zichtbaar maken van wat zich over de volle breedte aan immaterieel erfgoed in Nederland voordoet en de onderlinge samenwerking en uitwisseling bevorderen.
Meer weten?
