Auteur: Elise Meier
De techniek van graslandbevloeiing is in maart 2022 voorgedragen voor de zogenoemde ‘Representatieve Lijst van Immaterieel Cultureel Erfgoed van de Mensheid’. Nederland, waar graslandbevloeiing al sinds de Middeleeuwen wordt toegepast, doet de voordracht samen met een aantal andere Europese landen. De aanvraag komt mede uit Overijssel.
Bloemrijk grasland
Twente, familielandgoed het Lankheet. Een lange rij mensen staat zich in het zweet te werken met schoppen en spades. Ze zijn bezig een uitgebreid stelsel aan geulen te graven op een zacht glooiend veld. De geulen staan in verbinding met een hoger op het veld gelegen beek. Het water kan door middel van dammen en sluisjes gereguleerd worden. Zo kan er gezorgd worden dat het heldere beekwater het riet- en grasland rustig overstroomd, waardoor kalk en mineralen naar de bodem zakken. Het gevolg? Een bloemrijk en gezond grasland dat kwalitatief hoogstaand hooi oplevert. Én een effectieve manier om te zorgen voor water in droge tijden en ruimte voor te veel water in natte tijden. Watermanagement dus, maar wel van eeuwen geleden.
‘Jaren geleden werd gesuggereerd om de negentiende-eeuwse vloeiweiden, die hier nog zouden liggen, weer te gebruiken als infiltratiegebied’ vertelt Eric Brinckmann, directeur van het Lankheet. ‘Tijdens onderzoek ter plekke bleken er veel oudere vloeiweidensystemen te liggen, die teruggingen tot in de veertiende eeuw.’ Dit ingenieuze systeem was ooit door boeren aangelegd en geperfectioneerd om te zorgen voor een goede hooiopbrengst. Later is dit door andere landbouwmethoden (o.a. kunstmest en ruilverkaveling) in de vergetelheid geraakt. In de huidige tijd is het systeem vooral interessant vanwege de mogelijkheden voor verdrogingsbestrijding.
Klimaatvraagstukken van nu
Langzaam maar zeker deed men in het Lankheet meer kennis op over het vloeiweidensysteem door onderzoek en experimenteren. Men zocht samenwerking met natuurbeschermingsorganisaties en onderzoeksinstituten, maar ook met boeren en andere omwonenden. Eric Brinckmann schreef er een boek over. ‘Toen ik directeur werd, ging het er mij niet om het verleden te koesteren in een landschapsmuseum, maar om de wijsheid van toen te vertalen naar de klimaatvraagstukken van nu.’
Het bleek dat er een internationale werkgroep bestond die onderzoek deed naar vloeiweiden en de Nederlanders kon helpen met allerlei praktische vragen. Daarna ging het hard. In Nederland werd de ‘Traditionele bevloeiing van graslanden’ in november 2019 bijgeschreven op de Inventaris Immaterieel Erfgoed Nederland en er werd meteen doorgestoomd naar wereldniveau.
Landschap van de toekomst
‘De status van immaterieel erfgoed is belangrijk, omdat dat bij kan dragen aan de ontwikkeling en overdracht van de praktijkkennis’, vertelt Eric Brinckmann. ‘De volgende stap naar een gezamenlijke Europese UNESCO-aanvraag lag voor de hand, omdat deze praktijk [graslandbevloeiing, red.] het stromend landschap van de toekomst mogelijk maakt, een klimaatvoorbeeld van een gezonde relatie tussen mens, water en natuur.’
Op initiatief van Oostenrijk dienden Nederland, België, Zwitserland, Duitsland, Luxemburg en Italië een zogenaamde multinationale aanvraag in voor de Representatieve Lijst van het Unesco Verdrag inzake de bescherming van het immaterieel cultureel erfgoed. De nominatie betreft de kennis, techniek en organisatie. Eind maart 2021 is de aanvraag ingediend en verwacht wordt dat deze eind 2023 tijdens de UNESCO-vergadering behandeld wordt. Dat wordt weer spannend volgend jaar!
Wat is Immaterieel Erfgoed?
Immaterieel erfgoed zijn gewoontes, kennis en praktijken van vandaag, die mensen van vroeger hebben gekregen en willen doorgeven aan toekomstige generaties. En naarmate tijden veranderen, verandert immaterieel erfgoed mee. Wil je meer weten over wat Immaterieel Erfgoed en wat het precies inhoudt?
